Với những người lần đầu bén duyên với thiền môn, việc ngồi thiền thường được hình dung như một trạng thái an tĩnh hiếm có, hay là một cảm giác hạnh phúc, lạc thọ cần phải chiếm hữu. Tuy nhiên, qua cách tiếp cận của Ngài Mahāsi cho người mới, ta sẽ thấy một góc nhìn vô cùng đặc biệt: hành thiền không cốt để biến đổi mình thành một nhân vật khác, mà là để thấu thị bản thân một cách minh bạch trong từng sát-na.
Qua các bài kinh nghiệm trong Ngài Mahasi bài giảng, Ngài hằng nhấn mạnh một tôn chỉ cơ bản nhưng vô cùng sâu sắc: cần ghi nhận rõ ràng các hiện tượng đang diễn ra trên thân tâm, trong đúng hình hài nguyên sơ của chúng. Chẳng cần phải tưởng tượng hay suy luận viển vông, cũng không cần nỗ lực tạo dựng bất kỳ trạng thái lạ lẫm nào. Tất cả chỉ gói gọn trong việc “biết” — một sự liễu tri thông suốt, thực tế và không kèm thái độ đánh giá.
Ở bước khởi đầu, phương pháp của Ngài Mahāsi là lựa chọn tối ưu bởi đặc tính có trình tự, dễ hiểu và dễ áp dụng. Người tu tập được hướng dẫn khởi đầu bằng một đối tượng thân thuộc: sự chuyển động lên xuống của bụng trong quá trình hô hấp. Khi thấy bụng phồng, biết “phồng”; khi thấy bụng xẹp, biết “xẹp”. Sự thực hành cốt yếu ở điểm này. Nếu tâm trí đi lạc, hãy cứ ghi nhận là “suy nghĩ”; khi bắt gặp thanh âm, hãy ghi chú là “nghe”. Tránh việc tự ti hay nảy sinh cảm xúc bực bội, mà hãy nhẹ nhàng dẫn tâm về với điểm tập trung chính yếu.
Tại các Ngài Mahasi bài giảng, Ngài thường nhấn mạnh rằng: khả năng hay biết trong tỉnh giác này, nếu được tiếp nối một cách chuẩn mực và không gián đoạn, sẽ dần hé lộ bộ mặt thực của anicca, dukkha và anattā trong vạn vật. Hành giả sơ cơ không cần lo lắng về việc chưa hiểu hết kinh điển ngay lập tức. Miễn là thực hành chuẩn xác, tuệ giác sẽ tự động nảy nở theo năm tháng.
Một yếu tố cốt tử trong phương pháp Ngài Mahāsi cho người mới là tâm thế tu tập. Ngài không tán thành việc ép xác khổ hạnh, cũng không chấp nhận sự buông thả. Cần có sự tinh tấn trung dung, chánh niệm ổn định và một tinh thần bền chí. Hành thiền không giống như một cuộc read more đua giành giải thưởng, mà là chuyến hành trình trở về để chứng kiến tường tận từng chuyển động của thân tâm.
Bên cạnh việc ngồi thiền, Ngài Mahāsi còn nhắc nhở việc giữ chánh niệm trong cả đi, đứng, nằm, ngồi: bao gồm đi, đứng, nằm và ngồi. Lúc vận động bước đi, hãy biết là đi; khi dừng lại, hãy rõ biết là đứng. Bằng cách đó, thiền định không chỉ nằm trong các khung giờ riêng biệt, mà len lỏi và trở thành một phần không thể thiếu của sinh hoạt thường nhật.
Đối với những người vừa khởi sự, lộ trình Ngài Mahāsi cho người mới là một lối đi xác thực và tin cậy. Không yêu cầu sự sùng bái mê muội, cũng không đòi hỏi những hiện tượng thần kỳ. Điều kiện chỉ là sự thành thật để theo dõi, lòng kiên tâm để đi tiếp, cùng sự khiêm tốn để đón nhận bài học từ chính thân tâm mình. Chính từ đó, tuệ giác sẽ dần hình thành và phát triển một cách tự nhiên.